Spływy Kajakowe - Rzeki - Opis


Brda


Zaliczana jest do najpiękniejszych szlaków wodnych w Polsce i Europie. Ma 43 bezpośrednie dopływy i mija 19 jezior. Wypływa z Jeziora Smołowego, w środkowej części Pojezierza Bytowskiego, w odległości kilku kilometrów na wschód od Miastka, kończy natomiast swój bieg w Bydgoszczy, gdzie w dzielnicy Brdyujście wpada do Wisły. Uprawianie kajakarstwa możliwe jest na Brdzie na długości 233 km, już od Jeziora Pietrzykowskiego Dużego, niedaleko Miastka, chociaż na początkowym odcinku rzeka jest dość rzadko uczęszczana. Niezwykle urozmaicony, kręty bieg szlaku wodnego, rozległe lasy, malownicze jeziora, pierwotna przyroda i liczne boczne szlaki od lat ściągają na Brdę wielu turystów wodnych. Górny bieg Brdy to dziewiczy potok płynący przez zwarty, mało zasiedlony kompleks leśny. Ten odcinek rzeki, choć bardzo malowniczy, jest dla kajakarzy dość uciążliwy. Przy niskich stanach wody mogą wystąpić płycizny, co sprawia, że kajak nierzadko trzeba holować. Poza tym liczne bobry skutecznie "pomagają" w wyrębie drzew, tarasując nimi rzekę. W tej okolicy ruch kajakowy jest więc znacznie mniejszy, a pola biwakowe bardziej spartańskie niż w środkowym i dolnym odcinku rzeki. Perełką jest rezerwat "Przyton", przez który rzeka przeciska się uparcie, pokonując liczne przeszkody zalegające w korycie. Ten górny przełomowy odcinek Brdy wywiera na wodniakach duże wrażenie.

Od Nowej Brdy płynie się już prawie bez przeszkód, a koryto rzeki stopniowo się poszerza. Na północnych krańcach Pojezierza Krajeńskiego przepłynąć trzeba kilka jezior: Szczytno, Szczycienko, Krepsko i Końskie. Ich pokonanie jest prawdziwą harówką dla kajakarzy.

W środkowym odcinku Brda płynie początkowo ku wschodowi poprzez ciąg pięknych rynnowych jezior Równiny Charzykowskiej - to początek Borów Tucholskich z Zaborskim Parkiem Krajobrazowym oraz wydzielonym w jego części Parkiem Narodowym "Bory Tucholskie". Ciekawy bieg rzeki, liczne jeziora, zróżnicowany krajobraz i czysta woda są magnesem przyciągającym turystów, zwłaszcza wodniaków. Do jeziora Witoczno wpada od północy dostępna dla kajaków rzeka Zbrzyca, tocząca wodę z ponad dwudziestu pięknych, kaszubskich jezior. Poniżej Męcikału, już na terenie Borów Tucholskich, kajakarze napotkają jedyną przeszkodę. Jest nią zapora w Mylofie, kierująca część wód rzeki do Wielkiego Kanału Brdy - imponującej budowli hydrotechnicznej z połowy XIX wieku. Kanał ten, poprowadzony równolegle do Brdy, miejscami po akweduktach, ponad kilkoma jej dopływami, może być alternatywnym szlakiem kajakowym dla spływających Brdą.

Tucholski Park Krajobrazowy wraz z rezerwatem "Dolina Rzeki Brdy" to główna atrakcja przełomowego odcinka rzeki. Spiętrzona Brda w dolnym biegu tworzy malownicze, 30-kilometrowej długości rozlewisko Jeziora Koronowskiego, najpiękniejszego i największego na całym szlaku rzeki. Jezioro to charakteryzuje się niezwykle urozmaiconą linią brzegową z licznymi głębokimi zatokami i jest otoczone niemal ze wszystkich stron lasami. Bydgoski odcinek rzeki jest równie atrakcyjny. Bydgoszcz leży nad Brdą i Wisłą, starym i nowym Kanałem Bydgoskim. Jest tu tor slalomowy do kajakarstwa górskiego, usytuowany w centrum miasta, w cieniu gotyckiego kościoła farnego, między zabytkowymi śluzami Wyspy Młyńskiej. W Brdyujściu - miejscu, gdzie Brda wpada do Wisły - powstał tor regatowy i ostatnia śluza na rzece. Końcowy, żeglowny odcinek Brdy stanowi fragment drogi wodnej łączącej Wisłę z Notecią przez Kanał Bydgoski. Wycieczkę można zatem przedłużyć, spływając dalej Wisłą lub Notecią, bądź też - poprzez Górny Kanał Notecki, jezioro Gopło i Kanał Slesiński - Wartą.

Brda jest szlakiem łatwym, dostępnym dla początkujących turystów, nieco uciążliwym jedynie w górnym biegu, chociaż są miejsca, zwłaszcza w odcinku przełomowym, gdzie niepokorni turyści mogą zostać przez rzekę sponiewierani i nauczeni szacunku (więcej informacji na temat techniki pływania kajakiem, terminologii itp. w książce Kajaki od A do Z. Poradnik i przewodnik praktyczny). Oczywiście dobrze jest uważnie czytać (obserwować) wodę. Na przepłynięcie całego szlaku wodnego potrzeba co najmniej 10 dni, jednak ze względu na możliwość odbijania od głównego nurtu warto poświęcić na spływ nawet 2-3 tygodnie. Brda należy do najlepiej zagospodarowanych turystycznie szlaków kajakowych w Polsce, a dzięki dobremu systemowi oznakowania rzeki kajakarze czują się bezpieczni i nawet bez mapy doskonale orientują się w terenie.





Zbrzyca


to prawy dopływ Brdy, płynie przez Równinę Charzykow-ską na obszarze Zaborskiego Parku Krajobrazowego. Kajakarze bardzo chętnie odwiedzają ten najpiękniejszy z dopływów Brdy ze względu na malowniczą i urozmaiconą trasę spływ u, prawie na całej długości wiodącą przez lasy. Szlak wodny - łatwy, choć uciążliwy w górnym biegu - na najczęściej odwiedzanym odcinku od Leśna (Młosina) do Swornychgaci został oznakowany. Górna Zbrzyca - wąska, niepokorna rzeczka - przepływa przez kilka jezior: Wielkie Sarnowicze, Somińskie, Kruszyńskie, Parzyn. Kajakarzy czeka tu kilka przenosek przy młynach, jazach czy tartakach. 1 rzeka, i jej otoczenie pięknieją z każdym kilometrem. Teren jest pofałdowany, porośnięty pięknymi lasami. W środkowym odcinku rzeka stopniowo zwalnia, pogłębia się i znowu mija kilka ładnych, śródleśnych jezior, połączonych w malowniczy łańcuch. Kolejno ukazują się jeziora: Milachowo o wysokich, zalesionych brzegach, dalej Laska, Księże, Parszczenica, Śluza. Wszystkie są urocze, lecz najpiękniejsze jest to ostatnie - ciche i bezludne. Najważniejsze dopływy rzeki, będące również szlakami kajakowymi, to Młosienica (Młosina), Kulawa i Kłoniecznica. Zbrzyca bywa również pomostem między Brdą i Wdą. Dopłynąwszy pod prąd do Jeziora Sarnowicze Małe, można przerzucić kajaki na Jeziora Wieckie [2,5 km] - to początek szlaku kajakowego rzeki Wdy.



Wda


Piękna nizinno-leśna i meandrująca wśród lasów Wda jest szlakiem bardzo malowniczym i atrakcyjnym krajoznawczo. Ma liczne zatoki, j piaszczysto-kamieniste dno porastają wodorosty. Zwana też Czarną Wodą, rozpoczyna bieg na Równinie Charzykowskiej, wypływając z jeziora Krążno. Wielkimi zakolami i łukami wiedzie przez Bory Tucholskie. Poniżej jeziora Wdzydze odgałęzia Kanał Wdy. Poniżej Tlenia Wda wpływa na Wysoczyznę Świecką uchodzi do Wisły w Świeciu, w Dolinie Fordońskiej, na wysokości około 23 m n.p.m.

W górnym odcinku rzeka bywa kapryśna, a na początku biegu prawie nadaje się do spływu. Chociaż momentami uciążliwa, innym razem staje się zadziorną rzeczką z szybkim nurtem. Na tym obszarze przepływa przez liczne jeziora, zresztą w niewielkiej odległości od niej leży ponad 350 mniejszych lub większych jezior. W środkowym biegu Wda staje się szybką, dziką rzeką z licznymi by- strzami, przecinającą Bory Tucholskie. Panuje tu spokój i cisza, bo to idny teren.

W dolnym biegu mija jeziora zaporowe przed elektrowniami, a za nimi staje się szybka i nieujarzmiona. Między dwoma bliźniaczymi rzekami: Brdą i Wdą, rozciągają się Bory Tucholskie, drugi co do wielkości w Polsce kompleks leśny położony między Chojnicami i Tucholą na południu oraz Kościerzyną i Starogardem Gdańskim na północy. WyWystępują tu liczne jeziora rynnowe o łącznej powierzchni 120 tys. ha. Zachowały się ostoje rzadkich gatunków ptaków. np.

Na zboczach dolin rzecznych, głównie Wdy wykształciły się bardzo wartościowe i rzadkie wielogatunkowe lasy liściaste z różnorodną florą porostów, a w dnach dolin łęgi (lasy o bogatym podszyciu i runie) oraz olsy (lasy bagienne z przewagą olchy czarnej). Osobliwością jest występowanie jarząbu brekinii w rezerwacie "Brzęki" im. Zygmunta Czubińskiego w Szczerkowie. Wśród roślin rzadkich i chronionych we Wdeckim Parku Krajobrazowym występują m.in. widłak goździsty, spłaszczony i jałowcowaty, rosiczki, storczyk szerokolistny i plamisty, podkolan biały, kruszczyk szerokolistny, listera jajowata, kopytnik i mącznica lekarska. Osobliwością fauny są min. żurawie, gągoły, tracze nurogęsi, błotniaki stawowe, bataliony, zimorodki, pstrągi potokowe, żmije zygzakowate, salamandry plamiste, rzekotki i traszki grzebieniaste. Pokonanie kajakiem tej mniej zagospodarowanej arterii wodnej Borów Tucholskich i Kociewia nie przysporzy kłopotów nawet mniej sprawnym wodniakom, chociaż Jezioro Wdzydzkie przy złej pogodzie bywa groźną przeszkodą .





Gwda


Największy prawy dopływ Noteci Gwda, nazywana kiedyś Głdą, toczy swe wody przez Pojezierze Bytowskie, Równinę Charzykowską, dolinę Gwdy oraz dolinę środkowej Noteci. Rzeka rozpoczyna swój bieg jako Bielska Struga na wysokości 157 m n.p.m. koło wsi Białe, na południowy zachód od Białego Boru. Niżej przepływa przez jezioro Studnica, gdzie w Dreźnie kajakarze zwykle rozpoczynają swoją wodną przygodę.

Ogromną różnorodność krajobrazu i przyrody zapewniają kolejne odcinki szlaku. Gwda mija jezioro Wierzchowo, a następnie wśród pól, drzew i łąk równiny sandrowej pochłania kolejne mniejsze i większe jeziora. Największe na szlaku - długie na 7 km i niezbyt głębokie jezioro Wielimie - może stanowić dla kajakarzy sporą przeszkodę, zwłaszcza przy wiejących wiatrach, które tworzą na akwenie wysoką falę. Środkowy odcinek pradoliny posiekany jest dopływami, które są atrakcyjnymi szlakami kajakowymi - to Dołga, Czernica, Płytnica, Rurzyca, Piława z Dobrzycą i Głomia. Towarzysząca rzece strefa lasów nazywana jest Puszczą nad Gwdą. W tym wielkim sosnowym borze żyje dorodna zwierzyna m.in. dziki, sarny i jelenie. Bóbr zaznacza swoją obecność licznie powalonymi drzewami. Występują tu również głuszce, żurawie i czaple, a z ryb rzadkie głowacice, pstrągi i lipienie.

Po spiętrzeniu rzeki zaporami ziemnymi powstały jeziora zaporowe, tworzące zbiorniki retencyjne w Podgajach, Jastrowiu, Ptuszy i Dobrzycy. Szlak mija też wiele mniejszych zapór, na których usadowiły się małe elektrownie wodne. Czynią one ten malowniczy i atrakcyjny szlak nieco uciążliwym, bo stojąca przed zaporami woda zmusza do większego wysiłku i przenoszenia kajaków. Utrudnienia są jednak wynagradzane przez urocze widoki, fantazyjne kształty linii brzegowej, liczne odnogi czy piętrzące się nad wodą zalesione wzgórza. Pokonywanie długich i licznych bystrzy na przełomie za Płytnica jest prawdziwą przygodą. Miłośników militariów zainteresuje zapewne przebiegający wzdłuż rzeki system umocnień Wału Pomorskiego. Niżej Gwda przepływa przez zaludnioną, niegdyś wojewódzką Piłę, aby zakończyć swój pracowity bieg w Ujściu, łącząc się z Notecią. Szlak nie wymaga wielkiego kajakowego doświadczenia, chociaż bardziej sprzyja nieco obytym z kajakowym rzemiosłem. Trzynastoma stałymi przenoskami można by było obdzielić kilka rzeczek. Pojezierzem Południowopomorskim płynie prawy dopływ Gwdy - Piłowa, istny cud natury, rzeka zmienna i niezwykle urokliwa.

W górnym biegu jej dorzecze obejmuje przepiękne krajobrazowo tereny Pojezierza Drawskiego z Drawskim Parkiem Krajobrazowym. Teren urozmaicają liczne, malowniczo połączone jeziora, zatopione w szczelnie wypełniającą przestrzeń Puszczę Drawską. Park został utworzony w 1979 r. w centralnej części Pojezierza Drawskiego, na terenie gmin Barwice, Borne Sulinowo, Czaplinek, Ostrowice, Połczyn Zdrój i Złocieniec. Zajmuje on powierzchnię 41 430 ha. Szczególnej ochronie podlega krajobraz polodowcowy wykształcony podczas ostatniego zlodowacenia zwanego bałtyckim. Wzniesienia moreny czołowej porośnięte lasem bukowo-sosnowym oddzielają rynny jeziorne. O bogactwie i różnorodności flory i fauny świadczy 7 rezerwatów i 300 pomników przyrody. Spośród 695 gatunków roślin do najcenniejszych należą: tojad mocny, wawrzynek wilczełyko, rosiczka, widłak, wiciokrzew pomorski oraz reliktowe: lobelia jeziorna i grążel żółty. Tylko w kilku miejscach, nad środkowym odcinkiem biegu, na Równinie Wałeckiej, występują rozległe bezleśne polany. Tutaj przed 11 wojną Niemcy wybudowali ciągnący się wzdłuż rzeki pas umocnień wojskowych zwanych Wałem Pomorskim.

Dolny odcinek rzeki jest bezleśny, ma wysokie ciekawe brzegi. Nurt urozmaicają podwodne głazy i liczne bystrza. Mimo tych przeszkód, Piława jest rzeką bezpieczną i można ją polecić pływającym rodzinom. W Dobrzycy wody Piławy pochłania Gwda, tworząc wspólnie zaporowe Jezioro Dobrzyckie. Największy dopływ Piławy - Dobrzyca jest również szlakiem kajakowym, a przez Piławkę stanowi połączenie z Pętlą Wałecką.





Słupia


Słupia spływa ona na wysokości około 178 m n.p.m. z torfowisk koło Siera-owskiej Huty na Pojezierzu Kaszubskim, a kończy bieg, uchodząc i Ustce do Bałtyku. Ten ciekawy szlak kajakowy ma wielki atut: 62-kilometrowy odcinek z Sulęczyna do Gałęźni Małej w regulaminach GOK-PTTK widnieje w wykazie górskich szlaków kajakowych. Kolejnym nagnesem są hydrotechniczne zabytkowe budowle kilku elektrowni z lat 898-1926 oraz związane z nimi sztolnie, kanały, zapory ziemnei syfony. Powoduje to konieczność przenoszenia lub nawet przewo-:enia kajaków czasami na znaczne odległości. Niedogodności te wyna-oradza jednak możliwość oglądania wyjątkowego w Europie systemu mergetycznego.

W górnym biegu Słupia przepływa przez liczne jeziora. W środkowym, w wyniku spiętrzeń wody, powstały zalewowe zbiorniki Konradowo i Krzynia. Rzeka zmienia kilkakrotnie kierunek biegu, zataczając szerokie łuki. Zmienia się również szerokość i głębokość koryta. W dolnym ej biegu dno jest kamieniste, z głazami, progami, bystrzami i mieliznami. Na krótkich odcinkach rzeka ma charakter przełomowy. Szczególnie nteresujące są odcinki w obrębie Pojezierza Bytowskiego i Wysoczyzny 'olanowskiej między jeziorami Zukowskim a Głębokim, gdzie Słupia est dziką śródleśną rzeką. Do ciekawszych zaliczyć trzeba odcinek z długim i krętym jeziorem zaporowym Konradowo oraz na Równinie Słupskiej, gdzie rzeka podcina zachodnie krańce Wysoczyzny Damnickiej. Poniżej Słupska pojawia ię pasmo wzniesień zwanych Włynkowskimi Górami.

Znaczna część trasy spływu wiedzie przez objęte ochroną leśne tereny Parku Krajobrazowego Dolina Słupi. Ten największy z 9 parków krajobrazowych w woj. pomorskim powstał w 1981 r. Zajmuje wraz z otuliną 83 170 ha. Obejmuje obszar środkowego biegu rzeki i jej zlewni od oszycy do drogi Krępa-Łosino. Jest parkiem typu dolinnego. Lasy, najczęściej bory sosnowe, zajmują 72%. Do bardzo interesujących formacji roślinnych należą torfowiska, a wśród nich szczególnie cenne torfowiska wysokie. Ważnym elementem krajobrazu są jeziora lobeliowe porośnięte reliktową roślinnością. Ilość roślin naczyniowych parku liczy 748 gatunków, a wiele z nich to gatunki chronione, cenne, rzadkie i ginące. Na uwagę zasługuje gniazdowanie gągoła, błotniaka zbożowego, kani rdzawej, bielika, orlika krzykliwego i puchacza - ptaków zagrożonych i wpisanych do "Polskiej czerwonej księgi zwierząt". Ze względu na różnorodność i bogactwo awifauny obszar parku został uznany za jedną z 118 ostoi ptaków w Polsce.

Płynąc tą żywą, dynamiczną i zmienną krajobrazowo arterią, należy pamiętać, że w parku można biwakować jedynie w przygotowanych specjalnie dla kajakarzy sześciu przystaniach. Miejsca te mogą być doskonałą bazą wypadową do zwiedzania ciekawych i atrakcyjnych zabytków techniki - elektrowni wodnych czy osobliwości przyrodniczych. Dyrekcja parku prosi również, aby w czerwcu i początkach lipca ograniczyć liczbę spływów z uwagi na okres lęgowy rzadkich gatunków ptaków.





Łupawa


Łupawa zaliczana jest do najtrudniejszych szlaków kajakowych na Po-norzu. Rzeka przepływa najpierw przez interesujące krajobrazowo jezioro Jasień, największe w Parku Krajobrazowym "Dolina Słupi", następnie jako górski potok przez głęboko wciętą dolinę przełamuje się przez pasma moren, aby zniknąć w rozległym i płytkim jeziorze Gardno, do którego dociera płaską nadmorską równiną. Już na terenie Słowińskiego Parku Narodowego kanały Łupawa-Łebsko i Łebsko-Gardno łączą ąsiadujące z sobą rozległe akweny. W letniskowo-rybackich Rowach Morze Bałtyckie pochłania krnąbrne, lekko zasolone już w Gardnie woły Łupawy. Szybko spływająca w kierunku morza rzeka płynie przez lasy malownicze okolice. W górnym i środkowym biegu szlak przepływa "rzez przecinającą pasma moren dolinę o charakterze przełomowym.

Na przygodę z Łupawą trzeba być dobrze przygotowanym, bo chociaż szlak ten nie jest zbyt długi, to jednak nie wszystkim wystarczą teoetycznie zakładane 4-6 dni wędrówki. Tym trudnym, uciążli wym szlakiem, zwłaszcza na przeło mowych odcinkach, lepiej płynąć bez bagaży, kajakami jednoosobo wymi, wyposażonymi na dodatek w fartuchy. Turystyczne dwójki też sobie poradzą, lecz będzie to wy magało od ich załóg większego wy siłku, a bagaże trzeba pieczołowicie zabezpieczyć przed zamoczeniem, bo na każdym kroku czają się nie bezpieczeństwa.


Powyższe teksty zostały opracowane na podstawie "Przewodników dla kajakarzy" Zbigniewa Galińskiego




tel. 606 686 107
info@kajaki-kaszuby.pl

Piotr Hapka
89-608 Swornegacie
Zbrzyca 6